SEYYİD MUHAMMED MÂLİKÎ (1946 – 29 Ekim 2004)


Derleyen: Şahin KARATAŞ

Seyyid Muhammed bin Alevi Maliki hazretleri, ilim, amel ve fazilet olarak İslam âleminin tanıdığı ve saydığı bir aileden, 1946 yılında Mekke&’de dünyaya gelmiştir. Seyyid Muhammed bin Alevi Maliki hazretleri, ilim, amel ve fazilet olarak İslam âleminin tanıdığı ve saydığı bir aileden, 1946 yılında Mekke’de dünyaya gelmiştir.

Nesebi, babası Seyyid Alevi el Maliki tarafından Hz. Hasan (r.a.) Efendimize, annesi tarafından da Hz. Hüseyin (r.a.) Efendimize dayanmaktadır. Annesinin soyu, Abdulkadir Geylani hazretleri ile de birleşmektedir. Yine, merkezi Fas’ta olan İdrisiyye tarikatının kurusucu olan büyük velî Ahmed bin İdris hazretleri de Seyyid Muhammed bin Alevi’nin dedelerindendir.

Dedelerinden Mevlânâ İdrîs, Emevîler dönemindeki karışıklıktan dolayı Mağrib’e (Fas’a) hicret etmiştir. Orada halk tarafından büyük bir ilgi ile karşılanmış ve kendisine hürmet edilmiştir. Yüzyıllar boyu bu coğrafyada nesilden nesile hizmetlerini sürdürmüşler ve soyları hep hayır ile bilinir olmuştur. Tarihte Seyyidlerin kurduğu ilk ve tek devlet olan İdrisiyye Dev- leti’ni Fas’ta kuranlar da bu soyun büyükleridir. Yine dedelerinden olan Abdurrahim bin Abdulaziz, Mağrib’ten tekrar Mekke’ye yerleşmiş ve hizmetlerine burada devam etmiştir. Bu soy, her asırda nice büyük âlimler, arifler ve veliler yetiştirmiştir. Aldıkları ilimlerini babadan dedeye, şeyhten şeyhe senedleri kesilmeden Peygamberimize kadar ulaşarak almışlardır.

Seyyid Muhammed bin Alevi’hazretlerinin babası Mekke’nin en büyük ve saygın âlimlerindendi. Hayatta iken Mekke Müftülüğü görevini de yürüten Seyyid Alevi bin Abbas el-Maliki, yine dönemin tanınmış tasavvuf büyüklerindendi. Dedesi Seyyid Abbas el-Maliki de Mekke Kadısı büyük bir âlim ve velî olarak bilinir ve hürmet görürdü.

Eğitim ve Faaliyetleri

Seyyid Muhammed bin Alevi el-Maliki hafızlığım tamamladıktan sonra Medresetü’lFelahiye’de ilk öğrenimini tamamladı. Ardından, başta ilk hocası olan babası olmakMekke’deki birçok âlimden ders okudu. Seyyid Muhammed bin Alevî el-Mâlikî, bir keresindetalebelerine ilim öğrenme konusunda nasihatler verirken, kendi hocalarının disiplin ve terbiyemetodlanm şu şekilde anlatmıştır:”Muhammed bin Alevî, hiçbir ders halkasına hocalarının emri olmadan oturup dinlememiştir.Üstadlanm, hangi dersi almamı istiyorlarsa, onun programını hazırlarlar ve o sıraya göre dersalmamı emrederlerdi. Ders alacağım hocamı ve ders konusunu titizlikle seçerlerdi.”Kendisi hocalanna karşı bu şekilde hürmetli ve bağlı bir talebe iken, hocaları da onu bir nakışgibi işlemişler, Allah’ın bahşettiği güzel ahlak ve üstün zekâsını sadece faydalı ilimlerleteçhiz etmeyi amaçlamışlardı. Seyyid Muhammed bin Alevî Mâlikî, hocalarından 7 kıraat, 4mezheb fıkhı, tefsir ve hadis konularında çok sayıda icazetler almıştır. Nihayet henüz 15yaşındayken hocalarının rehberliğinde Mekke’de Hadis ve Fıkıh alanlarında talebe okutmayabaşlamıştır.

Mekke’deki eğitimini Ümmü’l Kura Üniversitesini bitirinceye kadar devam etmiş, ardındanMısır’a gitmiş ve orada da birçok âlimden ders almıştır. Bir yandan Mısır âlimlerindenistifade ederken, bir yandan da, o zamana kadar hadis bölümünden doktora alan en gençöğrenci olarak el-Ezher Üni- versitesi’nde doktorasını tamamlamıştır.Mısır’dan sonra ilim yolunda başka İslam ülkelerine de seyahate çıkmıştır. Tunus, Libya, Fas,Cezayir, Moritanya, Suriye, Irak’a gitmiş, daha sonra Pakistan ve Hindistan’a geçmiştir. Buülkelerdeki âlimleri, tasavvufı şahsiyetleri ziyaret etmiş onlardan akaid, hadis, tefsir, fıkıh vetasavvufta çok sayıda icazetler almıştır.Bu seyahatlari vesilesiyle, hadis ilminde esas uzmanlık alanı olan müselsel hadis alanında daciddi araştırmalar yapma imkânı olmuş ve neredeyse dünyadaki tüm hadis âlimlerindebulunan müselsel hadisleri bir araya getirmeyi başarmış ve bu alanda İslam âlemindeneredeyse otorite haline gelmiştir. Hadis alanındaki uzmanlığı o dereceye varmıştır ki, KütübüTis’a’yı, müelliflerinden günümüze kadar kıraat ve ezber yoluyla icazet alarak toplamaşerefine nail olmuştur.

Nitekim Suriye’li ünlü hadis âlimi merhum Abdulfettah Ebu Ğudde kendisinden icazetalırken, onun peygamberimize ulaşan en kısa silsileye sahip olduğunu, onun, dünya üzerindepaha biçilmez bir mücevher gibi değerli bir âlim olduğunu ve ondan icazet alma şerefine nailettiği için Rabbine şükrettiğini söylemiştir.Seyyid Muhammed Maliki hazretleri babasının üzerine tekrar Mekke’ye dönerek Ümmü’lKura Üniversitesi Hadis Kürsüsü Başkanı olmuş ve Harem-i Şerifte dersler vermeyebaşlamıştır. Bu esnada “Mefahim Yecibü Entusahhah ” (Düzeltilmesi Gereken Kavramlar)adlı eserini telif etmiştir.

Bu eser, 18 dile tercüme edilmiş ve İslam âleminde büyük yankılar uyandırmıştır. Bu eserinde etkileri nedeniyle bütün görevlerini bırakarak Endonezya’ya gitmek durumunda kalmıştır.Orada bulunduğu süre içerisinde birçok talebeler yetiştirmiş ve öğrettiği menhec üzere eğitimyapan yetmişten fazla okul, medrese, Kur’an kursu ve bir üniversite açmıştır.Allah Teala çalışmalarına öyle bir bereket vermiştir ki kısa süre içerisinde uzak doğudakitalebelerinin sayısı yüzbinleri aşmıştır.Uzak doğu seyahatlerinden sonra yeniden Mekke-i Mükerreme’ye dönmüş ve Rusayfahsemtinde özel medresesini kurarak vefatına kadar bu medresesinde İslam âleminin çeşitliülkelerinden gelen talebeler yetiştirmiştir. Mekke’deki ilmi çalışmaları sırasında yine pek çokülkeye ziyaretler yapmış, Kanada’dan, Endonezya’ya, Türkî Cumhuriyetlere, BangladeşPakistan, Kenya, Türkiye ve Yemen’e kadar birçok ülkeye gitmiş oralarda talebeleri,müridleri ve sevenleri ile birlikte olmuş, bu ülkelerde okullar ve medreseler açmıştır.

Tasavvufî Şahsiyeti

Seyyid Muhammed bin Alevî Malikî, ilk tarikatını babası ve şeyhi olan Seyyid Alevî binAbbas Maliki Hazretlerinden Bâlevî yolu üzere almıştır. Bunun dışında, Kâdirî, Rufaî, Şazelî,Nakşibendî, İdrisî, Ticanî ve Sühreverdî yollan üzerinde de icazet almış, talebelerinindurumlarına göre tüm bu kollardan ders vermeye başlamıştır.Ancak esas yol Bâlevî yoludur. Dünyanın pek çok ülkesinde tüm bu yollardan ders verdiğitalebeleri mevcuttur ve onlar da bu kutlu yolda Allah (c.c.) ve Resulullah’ın (s.a.v.) aşkı ile çalışarak nefislerini bu yola adamışlardır. Seyyid MuhammedAlevî Malikî hazretlerinin ölçü olarak talebelerine söylediği şu sözü, İslâm tasavvufununözünü ne güzel ifade etmektedir: “Evlatlarım, bizim yolumuz, ilim, amel, tebliğ ve zikir yoludur”

Yine başka bir sözünde günümüz tasavvuf erbabının düştüğü duruma dikkat çekerek çözümyolunu dile getirmektedir: “(…)Allah’ın inayeti ile Dünyanın pek çok ülkesini gezip gördük. Müslümanlarla tanıştık ve şahit olduk ki; âlimlerimiz, ilim öğreniyorlar, ancak İslâm’ın ahlak ve nefis terbiyesi yönünden uzak kalıyorlar. Bununla birlikte tasavvuf ehli de evrâd-u ezkâr yoluna devam ediyor, ancak ilimden nasip3lenmiyorlar. Bu her iki durumda da fayda kazan-maktadırlar; fakat İslâm’ın arzu ettiğine göre noksan içerisindedirler. Bizim yolumuz bu ikisini birleştirmek üzere çalışmaktır. Bu sebeple sizler, meclislerinizde edeb derslerinin yanma mutlaka akaid, tefsir, fıkıh, hadis ve siyer derslerini de yerleştiriniz ve iki pınardan da içiniz… Büyüklerimizin söylediği gibi ilimsiz tasavvuf zındıklıktır. Edeb ilminden nasibi olmayan âlim ise ziyandadır.”

Vefatı

Kendisini bir ilim talebesi olarak tanıtan ve hayatı boyunca ilim ve amel peşinde koşanSeyyid Muhammed bin Alevi el-Maliki hazretleri, vefatından bir hafta önce, vefatınınyaklaştığı haberini bazı talebelerine bildirmiş, hatta uzak beldelerden ziyaretine gelecekolanlara da daha önce gelmelerini ve cenazesine iştirak etmelerini tenbih etmiştir.Vefat edeceği gün de, o gün vefat edeceğini talebelerine bildirmiş ve sabaha doğru sonanlarım yaşarken, etrafındakilerden Yâsîn-i Şerif okumalarını isteyip, kendisi de diliyle‘Allah, Allah, Allah…’ diye zikretmeye başlamış ve nihayet bu hal üzereyken son nefesinivermiştir.15 Ramazan 1425 (29 Ekim 2004) Cuma sabahı seher vaktinde Rabbine kavuşan SeyyidMuhammed Alevi el-Maliki hazretlerinin cenaze namazı Harem-i Şerifte kılınmış vemilyonlarca Müslüman tarafından ebedi yolculuğuna uğurlan- mıştır. Allah Tealaşefaatlerinden mahrum etmesin. Âmin

Mekke’deki hocaları:

Müellifin İlk Hocası ve babası Seyyid Alevi bin Abbas el-Maliki, Şeyh Muhammed Yahya Aman el-Mekki, Şeyh el-Seyyid Muhammed el-Arabi el-Tabbani, Şeyh Haşan Sa’id el-   Yemânî, Şeyh Haşan bin Muhammed el- Maşşat, Şeyh Muhammed Nur Sayf, Şeyh Muhammed Yasin el-Fadani, Seyyid Muhammed Amin Kutbi, Seyyid Işak bin Haşim ‘Azuz, Habib Haşan bin Muhammed Fad‘ak, Habib Abdulkadir bin ‘Aydarus el-Bar, Şeyh Halil Abdulkadir Taybe, Şeyh Abdullah el-Lahji,

Medine’deki hocaları:

Şeyh Haşan el-Şa‘ir (Medine Şey’ül Kurrası), Şeyh Ziyaeddin Ahmad el-Kadiri, Seyyid Ahmad Yasin el-Khiyari, Şeyh Muhammed el-Mustafa el-Alevi el-Şinqiti, Şeyh İbrahim el- Khatani el-Buhari, Şeyh Abdülğafur el-Abbasi el-Nakşibendi, Yemen’deki hocaları El-Habib Ömer bin Ahmed bin Sumayt, Şeyh Seyyid Muhammed Zabarah (Yemen Müftüsü), Şeyh Seyyid İbrahim bin Aqeel el-Ba-Alevî (Ta’i Müftüsü), El-Imam Seyyid Ali bin Abd-el- Rahman el-Hibşi, El- Habib Alevî ibn Abdullah bin Şihab, El-Seyyid Haşan bin Abdülbârî el- Ahdal, Şeyh Fadhl bin Muhammed Ba-Fadhal, El-Habib Abdullah bin Alevî el-Attas, El- Habib Muhammed bin Salim bin Hafız, El-Habib Ahmad Maşhur el-Haddad, El-Habib Abdülkadir el-Sekkaf

Suriye’deki hocaları:

Şeyh Abu-el-Yasar ibn Abidin (Suriye Müftüsü), es-Seyyid Mu-hammed el-Makki el-Kattani(Maliki Müftüsü), Şeyh Muhammed As‘ad el-Abaji (Şafı Mezhebi Müftüsü), Şeyh el-SeyyidMuhammed Salih el-Farfur, Şeyh Haşan Habannakah el-Meydani, Şeyh Abdulaziz ‘Uyun el-Sud el-Himsi, Şeyh Muhammed Sa‘id el-Idlabi el-Rifa‘i

Mısır’daki hocaları:

Şeyh el-Seyyid Muhammed el-Hafız el-Tijani (Mısırlı muhaddis), Şeyh HaseneynMuhammed Makhluf (Mısır Müftüsü), Şeyh Salih el-Ca‘feri (el- Ezher İmamı), Şeyh EminMahmud Hattab el-Subki, Şeyh Muhammed el- ‘ Akuri, Şeyh Haşan el-Adevî, Şeyh el-SeyyidMuhammed Abu-el-‘Uyun el- Halvetî, Şeyh Dr. Abdülhalim Mahmud (El Ezher Şeyhi).

Kuzey Afrika’daki hocaları:

Şeyh el-Seyyid el-Şerif Abd-el-Kabir el-Saqali el-Mahi, Şeyh el- Seyyid Abdullah bin el-Sıddık el-Ghimari (Hadis İmamı), Şeyh el-Seyyid Abd-el-Aziz bin el-Siddiq el-Ghimari, ŞeyhMuhammed el-Tahir ibn ‘Aşur (Zeytune İmamı, Tunus), Şeyh el-Tayyib el-Muhaji el-Cezairî,Şeyh el-Faruki el-Rahhali el-Marrakaşi, Şeyh el-Seyyid el-Şerif Muhammed el- Muntasir el-Kattani, Şeyh Yusuf Hamad el-Nil (Sudan), Şeyh Muddessir İbrahim (Sudan), Şeyh İbrahimAbunnur, Şeyh el-Tayyib Abu-Kinayeh (Sudan).

Hindistan ve Pakistan’daki hocaları:

Şeyh Abulvefâ el-Afganî el-Hanefı, Şeyh Abdülmuid Han Hayderabadî, al’Arif BillahMustafa Rida Han el-Barelavi, (Hindistan Müftüsü), Mufti Muhammed Şafr el-Deobandi(Pakistan Müftüsü), Mavlana Muhammed Zekeriyya el-Kandehlevî (Hadis İmamı), MavlanaZafer Ahmed Thanavi, Şeyh Muhaddis Habib-el-Rahman el-‘Azami, Seyyid Ebu’l-Hasen Aliel- Nedvî

Eserleri

Seyyid Muhammed bin Alevi el-Maliki, hayatı boyunca bir yandan ilim öğrenmiş, bir yandanda ilmin yaygınlaşması için başta dini ilimler olmak üzere sosyal ve tarih konularında eserlertelif etmiştir. Henüz kitap haline gelmemiş ve basılmamış eserleri ile birlikte yüzü aşkın eseribulunmaktadır. Bunlardan başlıcalan konularına göre smıf-landırarak aşağıda sıralanmıştır:

İtikad:

Mefahim Yecibü en Tusahhah

Menhecıı ’s-Selef fı Fehm el-Nusus

El-Tahzir min el-Tekfir

Huva Allah

Kul Hazihi Sebîlî

Şerh-i Akideti ’l Avam

Tefsir:

Zubdetü 7 Itkan fi ‘Ulumi ’l Kur ’an

Ve Huve bil Ufukı ’l A ’la

El-Kavaidii ’l Esasiyye fi ‘Ulum el-Kuran

Havle Hasais el-Kuran

Hadis:

El-Menhel el-Latiffi Usul el-Hadis el-Şerif

El-Kavaidü ’l Esasiyye fı ‘îlm Mustalah el-Hadith

Fadl el-Muvatta ve inayet el-Ümme el-îslamiyye bihi

Anvar el-Mesalikfi el-Mukarana beyn Rivayet el-Muvatta lil-Imam Malik

Siyer:

Muhammed (S.A. V) el-İnsânü ’l Kâmil Tarih el-Havadis ve ’l Ahval el-Nebevyye ‘Urf el- T‘arifbi ’l-Mevlid-i. Şerîf El-Envar el-Behiyye fiı îsra ve Mi ’rac Hayr el-Beriyyeh El-Zahair

el-Muhammediyye Zikriyat ve Munasabat

El-Büşra fi Menakib el-Seyyide Haticetü 7 Kübra Usul: El-Kavaidü ’lEsasıyye fi Usûl el-Fıkıh

Şerh Manzume el-Varakatfi Usûl el-Fıkıh

Meflıum el-Tatavvur ve’l-Tacdidfi el-Şeriah el-îslamiyye

Fıkıh:

El-Risale el-İslamiyye Kamaluha va Khuluduha va ‘Alamiyyatuha Lebbeyk A liahümme Lebbeyk

El-Ziyare el-Nebeviyye beyn el-Şer‘iyye va el-Bid‘iyye

Şifa ’ el-Fu ’ad bi Ziyaret Hayr el- ‘îbâd

Havi el-Ihtifal bi Zikra el-Mavlid el-Nabavi el-Şerif

El-Medhü ’n-Nebevi beyn el-Ğuluv ve el-lchaf

Tasavvuf:

Şevarik el-Envar min Ed’iyeti ’s-Sâdâti ’l-Ahyâr

Ebvâbü ’l-Ferec

El-Muhtar min Kelam el-Ahyar

El-Husun el-Meni ‘ah

Mukhtasar Şavarig el-Anvar

Diğer eserleri:

Fi Rihab el-Beyt el-Haram

El-Musteşrikûn beyn el-lnsaf va el- Asabiyye

Nazratü ’l-Islam ila el-Riyadah

El-Kudve-i Hasene fi Mehec el-Da ’va ila Allah

Ma La ‘Aynun Ra’et

Nizam el-Usrafı’l-îslam

El-Muslimûn beyn el-Vaki ve’t-Tecrübe

Keşfü ’l Gamme

El-Da ’va el-Islahiyye

Fi Sebil el-Huda ve ’r-Reşâd

Şeref-i Ümmet-i Muhammediyye Usulü ’t-Terbiye el-Nebeviyye

Nur el-Nibras fi Esanid el-Cedd el-Seyyid Abbas (Dedesinin İcazetleri) El- ‘Ukûd el-Lu

’luiyye fi el-Esanid el-Alevîyye (Babasının İcazetleri) El-Tali ‘ el-Sa ‘id el-Muntakhab min

el-Musalsalat va el-Esanid (İcazetler) El- ‘tkdel-Farid el-Muhtasar min el-Athbah va el-

Esanid (İcazetler)